Ανακάλυψη νέου εξωπλανήτη σε κοντινό άστρο του Ήλιου

Οι επιστήμονες αναφέρουν ότι βρήκαν τελικά έναν κόσμο σε τροχιά γύρω από το άστρο του Barnard, το πλησιέστερο άστρο στον Ήλιο. Αυτός ο βραχώδης πλανήτης, που ανακαλύφθηκε με το Very Large Telescope του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητηρίου στη Χιλή, είναι μικρότερος από τη Γη και πετά γύρω από το μικροσκοπικό ψυχρό άστρο του κάθε τρεις ημέρες. Το άστρο του Barnard απέχει έξι έτη φωτός από εμάς, στον αστερισμό του Οφιούχου. Τα μόνα κοντινότερα αστέρια είναι το τρίο που αποτελούν το σύστημα του Άλφα Κενταύρου.

«Η ανακάλυψη αυτού του πλανήτη, μαζί με άλλες προηγούμενες ανακαλύψεις, όπως ο Proxima b και d, δείχνει ότι η κοσμική μας αυλή είναι γεμάτη από πλανήτες χαμηλής μάζας», δήλωσε ο Alejandro Suárez Mascareño, συν-συγγραφέας της εργασίας.

Παρά την κοντινή του απόσταση από το ηλιακό μας σύστημα, το άστρο του Barnard είναι πολύ αμυδρό για να το δούμε με γυμνό μάτι. Ένα απλό ερασιτεχνικό τηλεσκόπιο οκτώ ιντσών θα μπορούσε όμως να το εντοπίσει στο βαθύ Διάστημα. Αυτό το ιδιαίτερο άστρο, στόχος των ερευνών για εξωπλανήτες για πάνω από έναν αιώνα, έχει μακρά ιστορία ψευδώς θετικών ανιχνεύσεων πλανητών. Πριν από έξι χρόνια, μια διεθνής ομάδα ερευνητών πίστευε ότι είχε βρει έναν πλανήτη τρεις φορές μεγαλύτερο από τη Γη, ακριβώς έξω από τη λεγόμενη κατοικήσιμη ζώνη, στο σύστημα του άστρου Barnard. Οι συγγραφείς εκείνης της εργασίας, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature, χαρακτήρισαν τον κόσμο παγωμένο και περιφερόμενο γύρω από το κόκκινο νάνο άστρο-ξενιστή του κάθε 233 ημέρες.

Αυτή η πιθανή ανακάλυψη, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της ακτινικής ταχύτητας, βασίστηκε σε 771 παρατηρήσεις σε διάστημα δύο δεκαετιών. Εκείνη την εποχή θεωρούνταν ανεπιβεβαίωτος υποψήφιος, αλλά ο επικεφαλής επιστήμονας είχε πει τότε σε δήλωσή του ότι ήταν «99% σίγουρος ότι ο πλανήτης υπάρχει». Προειδοποίησε, ωστόσο, ότι η ομάδα θα συνεχίσει να παρατηρεί το άστρο για να αποκλείσει άλλες εξηγήσεις.

Η τεχνική της ακτινικής ταχύτητας αναζητά λεπτές αλλαγές στη συχνότητα του φωτός του άστρου, όπως φαίνεται από τη Γη. Η βαρυτική έλξη ενός πλανήτη σε τροχιά πιστεύεται ότι προκαλεί μικρές ταλαντώσεις στις μετρήσεις του φωτός. Αλλά μερικές φορές οι αστρονόμοι μπορούν να ξεγελαστούν: Αυτό που μπορεί να φαίνεται ως πλανητικό σήμα μπορεί στην πραγματικότητα να είναι μικρές κηλίδες στην επιφάνεια του άστρου, προκαλώντας λανθασμένη ανίχνευση.

Από τότε που προτάθηκε η υποψήφια υπερ-Γη του 2018, οι μελέτες παρακολούθησης άλλων αστρονόμων έχουν διαψεύσει επίσημα την ύπαρξή της. Το 2021, μια ομάδα με επικεφαλής τον αστρονόμο Jack Rubin πραγματοποίησε σχεδόν 120 νέες παρατηρήσεις με ένα όργανο στο τηλεσκόπιο Hobby-Eberly στο Τέξας και διαπίστωσε ότι το λανθασμένο σήμα σχετίζεται με την περίοδο περιστροφής του άστρου που διαρκεί 145 ημέρες

Η ένδειξη ότι υπήρξε παρερμηνεία προήλθε από το γεγονός ότι το ισχυρότερο σήμα συνέπεσε με μια περίοδο κατά την οποία η αστρική δραστηριότητα ήταν επίσης ισχυρή. Το 2022, μια άλλη ομάδα διαπίστωσε ότι το πλανητικό σήμα ήταν απίθανο.

Αλλά αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που το άστρο ξεγέλασε τους αστρονόμους και τους έκανε να πιστέψουν ότι είχε πλανήτες. Ο αστρονόμος Peter van de Kamp πίστευε ότι είχε ανακαλύψει δύο γίγαντες αερίου πλανήτες γύρω από το άστρο του Barnard, τον πρώτο ήδη από τη δεκαετία του 1960. Ορισμένοι αστρονόμοι λένε ότι μπορεί να πέθανε πιστεύοντας ότι ήταν ο πρώτος που εντόπισε ποτέ εξωπλανήτες. Τα ευρήματα του ακυρώθηκαν τα επόμενα χρόνια.

Σε αντίθεση με τις προηγούμενες αποτυχίες, το νεοανακαλυφθέν πλανητικό σήμα – που υποδηλώνει έναν κόσμο με τη μισή μάζα της Αφροδίτης – είναι ο πρώτος εξωπλανήτης που επιβεβαιώνεται στο σύστημα του άστρου του Barnard με τουλάχιστον δύο άλλα τηλεσκόπια. Άλλες επαληθευτικές παρατηρήσεις προήλθαν από τα αστεροσκοπεία Roque de los Muchachos και Calar Alto στην Ισπανία και το αστεροσκοπείο La Silla στη Χιλή. Οι αστρονόμοι εκτιμούν ότι ο πλανήτης βρίσκεται περίπου 20 φορές πιο κοντά στο άστρο του από ό,τι ο Ερμής στον Ήλιο, με θερμοκρασία επιφάνειας περίπου 120 βαθμούς Κελσίου.

Τα κακά νέα: Ακόμα και αν το άστρο ήταν περίπου 2.500 βαθμούς πιο ψυχρό από τον Ήλιο, ο πλανήτης θα εξακολουθούσε να είναι πολύ θερμός για να υπάρχει νερό σε υγρή μορφή στην επιφάνεια του και δεν θα ήταν πιθανό να είναι κατοικήσιμος, δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας Jonay González Hernández. Αλλά τα καλά νέα είναι ότι η ομάδα έχει βρει άλλους τρεις υποψήφιους πλανήτες κοντά στο άστρο – και ίσως ένας από αυτούς, αν επιβεβαιωθεί, θα μπορούσε να μοιάζει με τη Γη.

Οι προηγουμένως ύποπτοι εξωπλανήτες ονομάζονταν «Barnard b» μέχρι που αποκλείστηκαν μέσω της περίπλοκης και διαφοροποιημένης διαδικασίας ανακάλυψης νέων κόσμων τρισεκατομμύρια μίλια μακριά.

[via]