Κακοποίηση Ηλικιωμένων: Η ανάγκη για δράση

Εκρηκτικές διαστάσεις έχει πάρει η αύξηση των περιστατικών βίας κατά των ηλικιωμένων στη χώρα μας. Τα στόματα παραμένουν ερμητικά κλειστά για το θέμα που η ελληνική κοινωνία, η γειτονιά, η εκκλησία, εξακολουθεί να θεωρείταμπού. Ένα καυτό κοινωνικό πρόβλημα που οι άνθρωποι πιστεύουν ότι «δεν είναι δική της υπόθεση» ή «δεν τους αφορά» και «δεν πρέπει να ανακατεύονται». Σε αντίθεση με τη βία κατά των γυναικών και ανάμεσα σε ανήλικους, που οι ίδιοι άνθρωποι μιλούν πια φανερά  και καταγγέλλουν πιο εύκολα σε σχέση με το παρελθόν.

Θυμίζουμε την περίπτωση του γηροκομείου-κολαστηρίου στα Χανιά το 2022 – εν μέσω πανδημίας- που εργαζόμενοι άφηναν τους παππούδες και τις γιαγιάδες να πεθαίνουν από την πείνα, μέσα σε άθλιες συνθήκες υγιεινής, με καθημερινό ξύλο και βίαιες επιθέσεις εναντίον τους.

Αλλά και πρόσφατα περιστατικά: τον Απρίλιο του 2024, ένας 15χρονος στα Χανιά έδειρε δυο φορές την ίδια εβδομάδα την 65χρονη γιαγιά του γιατί δεν του έδινε χρήματα από την σύνταξή της.

Τον περασμένο Ιούνιο, στο Βόλο, ένας 33χρονος χτύπησε με σίδερο τον 66χρονο πατέρα του για τον ίδιο λόγο ενώ τον περασμένο Σεπτέμβριο στην Ηλεία, ένας 48χρονος έστειλε στο νοσοκομείο την 78χρονη μητέρα του, γιατί τη χτύπησε με πόρτα καταψύκτηκαι της άνοιξε τοκεφάλι.

Μόλις χθες συνελήφθη ένας 32χρονος που σκότωσε με έξι μαχαιριές το θείο του 65 ετών στην Εύβοια γιατί δεν του έδινε χρήματα. Και η λίστα με τα βίαια περιστατικά κατά των γερόντων δεν έχει τελειωμό.

Ενδεικτικό είναι ότι το 2022 υπήρξαν 695 καταγγελίες περιπτώσεων κακοποίησης ηλικιωμένων στην τηλεφωνική «Γραμμή Ζωής» (1065).

«Ωστόσο αυτά τα στοιχεία είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου καθώς πολλοί ηλικιωμένοι δεν καταγγέλλουν τα παιδιά, το σύζυγο ή τους συγγενείς τους που πολλές φορές είναι οι δράστες» αναφέρει στο topontiki.gr ο Ιωάννης Γ. Καραϊτιανός Αμ. Επίκ. Καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής Χειρουργικής Κλινικής Νοσοκομείου Ερρίκος Ντυνάν. συντονιστής Διευθυντής Ογκολογικής Χειρουργικής ΚλινικήςΑντικαρκινικού Νοσοκομείου «Άγιος Σάββας», Πρόεδρος Ελληνικής Γεροντολογικής και Γηριατρικής Εταιρείας.

Σε χειρότερη μοίρα είναι οι γέροντες με αναπηρία και οι πάσχοντες με άνοια που κυριολεκτικά είναι αβοήθητοι στα χέρια των βασανιστών τους.

Ποιες είναι οι πιο συχνές αιτίες για την κακοποίηση ηλικιωμένων

«Οι άνθρωποι της προχωρημένης ηλικίας αποτελούν μία πολύ ευαίσθητη και ευάλωτη κοινωνική ομάδα, λόγω του γήρατος και των επιπτώσεών του στο σώμα, το μυαλό και την ψυχή τους. Συγκεκριμένα, ένα ηλικιωμένο άτομο συνήθως πάσχει από χρόνια νοσήματα, όπως υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη, καρδιαγγειακά νοσήματα, οστεοπόρωση, καρκίνο, κλπ. Είναι πιθανό να εμφανίζει κατάθλιψη, ήπιας ή βαριάς μορφής, ή σε έναχειρότερο σενάριο να εμφανίζει άνοια ή κάποια άλλη γνωσιακή διαταραχή» εξηγεί στο topontiki.gr ο καθηγητής Ιωάννης Γ. Καραϊτιανός.

Η κακοποίηση των ηλικιωμένων μπορεί να έχει διάφορες μορφές, όπως:

• σωματική,
• λεκτική,
• οικονομική,
• σεξουαλική κακοποίηση
• παραμέληση του ηλικιωμένου.

«Τα ηλικιωμένα άτομα και ιδιαίτερα τα μη αυτοεξυπηρετούμενα, δηλαδή άτομα κατάκοιτα, ή σε αναπηρικό αμαξίδιο, ή με άνοια, τα οποία διαμένουν είτε στην οικία τους είτε σε κάποια μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων,είναι ιδιαιτέρως εκτεθειμένα σε τέτοιου είδους κακοποιητικές συμπεριφορές. Και αυτό από ανθρώπους που λόγω της εύλογης χρόνιας κόπωσης και εξάντλησης, αλλά και της δυσκολίας στην απαιτητική φροντίδα των ηλικιωμένων αδυνατούν να ανταποκριθούν, από εκείνους που έχουν άγνοια στοιχειωδών κανόνων φροντίδας των ηλικιωμένων και βέβαια από όσους επιδιώκουν να τους εκμεταλλευτούν για οικονομικούς -σε πολλές περιπτώσεις- λόγους» μας εξηγεί ο καθηγητής.

Η μελέτη ABUEL: Η Ελλάδα 1η στη συχνότητα εμφάνισης σεξουαλικής κακοποίησης των ηλικιωμένων

Η μελέτη ABUEL που διενεργήθηκε το 2009 και συγκέντρωσε στοιχεία σε 7 χώρες μέλη της EE -μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα- σε δείγμα 4.467 ηλικιωμένων ατόμων που ζούσαν στην κοινότηταέδειξε ότι ταχαμηλά επίπεδα κοινωνικής υποστήριξης συνδέονται με αυξημένη πιθανότητα κακοποίησης.

Αναφέρεται, επίσης, ότι η ψυχολογική κακοποίηση ήταν η συχνότερη και ακολουθούσε η οικονομική εκμετάλλευση, ενώ η σωματική κακοποίηση ήταν λιγότερο συχνή.

Η Ελλάδα ήταν:

• 6η στη συχνότητα εμφάνισης ψυχολογικής κακοποίησης, μεταξύ των 7 χωρών που μετείχαν στην έρευνα,
• 3η στη συχνότητα εμφάνισης σωματικής κακοποίησης,
• 3η στη συχνότητα εμφάνισης οικονομικής εκμετάλλευσης
• και 1η στη συχνότητα εμφάνισης σεξουαλικής κακοποίησης, η οποία όμως ήταν και η λιγότερο συχνή μορφή κακοποίησης που αναφέρθηκε.

Στην Ελλάδα, η συχνότητα εμφάνισης της κακοποίησης ήταν μεγαλύτερη στις γυναίκες από ό,τι στους άντρες σε όλες τις μορφές της.

Το προφίλ των δραστών

Δυστυχώς στο 60% των περιπτώσεων κακοποίησης ή παραμέλησης ηλικιωμένων, ο ένοχος είναι μέλος της οικογένειάς τους ενώ τα 2/3 των δραστών είναι ενήλικα τέκνα ή σύντροφοι.

Πρόκειται δηλαδή για άτομα που οι ηλικιωμένοι αναγνωρίζουν και αποδέχονται και στα οποία εμπιστεύονται την καθημερινότητά τους, τη φροντίδα τους και τη ζωή τους.

Οι 6 στις 10 περιπτώσεις κακοποιήσεων συμβαίνουν στο σπίτι ενώ πρέπει να σημειωθεί ότι πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό φαινόμενο που επηρεάζει άτομα από όλες τις κοινωνικοοικονομικές ομάδες, πολιτισμούς, φυλές και εθνικότητες.

«Η φροντίδα ενός ηλικιωμένου ανθρώπου είναι μία πολύ δύσκολη κατάσταση στην οποία δυστυχώς μεγάλο ποσοστό φροντιστών δεν ανταποκρίνεται με επιτυχία. Ειδικά στις περιπτώσεις που ο ηλικιωμένος δεν συνεργάζεται, το πρόβλημα οξύνεται. Είναι λυπηρό οι δράστες να είναι τα ίδια τα παιδιά ή οι σύζυγοι, οι άνθρωποι δηλαδή που έχουν την ηθική υποχρέωση να φροντίσουν το ηλικιωμένο άτομο που έχει την ανάγκη τους, κάτι το οποίο παλαιότερα θεωρείτο δεδομένο στο πλαίσιο των δεσμών μιας οικογένειας» λέει στο topontiki.grο καθηγητής.

Ανεκπαίδευτοι φροντιστές

Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν οι φροντιστές εκείνοιπου το ασκούν ως επάγγελμα χωρίς να είναι πιστοποιημένοι επαγγελματίες και χωρίς να διαθέτουν τις απαραίτητες γνώσεις και εκπαίδευση αλλά και τη δέουσα ενσυναίσθηση και εμπειρία στα ζητήματα φροντίδας ενός ηλικιωμένου ατόμου.

«Η κατάλληλη επιλογή φροντιστή είναι ένα πολύ σοβαρό θέμα που χρήζει μεγάλης προσοχής. Κάτι που αξίζει να τονίσουμε είναι ότι τα περιστατικά κακοποίησης ηλικιωμένων αυξήθηκαν αισθητά πολύ την περίοδο της πανδημίας και του εγκλεισμού στο σπίτικατά την οποία κλονίστηκε η ψυχική υγεία των πολιτών» αναφέρει ο κ. Καραϊτιανός.

Τι πρέπει να γίνει

Τα περιστατικά κακοποίησης ηλικιωμένων είναι αρκετά περισσότερα από τις καταγγελίες που γίνονται, ενώ λίγες είναι οι περιπτώσεις που παίρνουν τον δρόμο της δικαιοσύνης.

«Αυτό συμβαίνει γιατί τα ηλικιωμένα άτομα δεν καταγγέλλουν τον δράστη από φόβο αντιποίνων διαφόρων μορφών, ντροπής για την κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει, απειλής για τη σωματική τους ακεραιότητα ή την εγκατάλειψη και τον αποκλεισμό τους από τον κοινωνικό περίγυρο και το οικογενειακό περιβάλλον» εξηγεί ο καθηγητής και συμπληρώνει: «Εξάλλου, οι ηλικιωμένοι αποφεύγουν ή αρνούνται να καταγγείλουν τους κακοποιητές τους ειδικά όταν πρόκειται για τα παιδιά ή τους συζύγους τους.Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις πραγματικής αδυναμίας αναφοράς του προβλήματος όταν μιλάμε για άτομα ανήμπορα ή με άνοια».

Οι προτάσεις Ελληνικής Γεροντολογικής και Γηριατρικής Εταιρείας

Η Ελληνική Γεροντολογική και Γηριατρική Εταιρεία που ιδρύθηκε το 1977 είναι μία επιστημονική εταιρεία που έχει ως στόχο την ολιστική διερεύνηση των προβλημάτων των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας, την ευαισθητοποίηση των επιστημόνων που ασχολούνται με το γήρας αλλά και την ευρύτερη ευαισθητοποίηση του κοινωνικού συνόλου και των αρμοδίων αρχών για τα προβλήματα της τρίτης ηλικίας.

«Είναι προφανές ότι η Ε.Γ.Γ.Ε. προσπαθεί να καταγράψει το μέγεθος του προβλήματος της κακοποίησης των ηλικιωμένων, την κατηγοριοποίηση και προέλευσή του και να ενισχύσει την πολύπλευρη προσπάθεια για την αντιμετώπισή του» αναφέρει ο καθηγητής.

 Στο πλαίσιο των επιστημονικών δραστηριοτήτων και συνεδρίων της, επιδιώκει την επιμόρφωση των νοσηλευτών αλλά ακόμη και των άτυπων φροντιστών των ηλικιωμένων.

Επίσης, προσπαθεί να ενημερώσει το ευρύ κοινό για τα δικαιώματα των ηλικιωμένων στην αξιοπρεπή φροντίδα και διαβίωση.

Ακόμη, προβαίνει σε παρεμβάσεις σε κρατικούς και λοιπούς φορείς που είναι επιφορτισμένοι με τη φροντίδα των ηλικιωμένων, με στόχο να συμβάλει στη συνολική προσπάθεια παροχής υψηλού επιπέδου φροντίδας των ατόμων τρίτης ηλικίας με αξιοπρέπεια και στοργή.

Αναμένεται αύξηση των περιστατικών βίας κατά των ηλικιωμένων

«Είναι προφανές ότι απαιτείται ανάληψη πρωτοβουλιών για την εξάλειψη της κάθε μορφής ηλικιακού ρατσισμού και κακοποίησης των ηλικιωμένων. Σε μία κοινωνία που χαρακτηρίζεται από εντάσεις και πολλά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα και ανισότητες, τα φαινόμενα κακοποίησης των ηλικιωμένων αναμένεται να αυξηθούν σημαντικά» επισημαίνει ο κ. Καραϊτιανός.

Η πολιτεία πρέπει να επιβάλει κανόνες που να επιτρέπουν την αγαστή συμβίωση όλων των ηλικιακών ομάδων, τον αλληλοσεβασμό και την αποφυγή οποιασδήποτε μορφής βίας. Πρωτοβουλίεςόπως:

-οι λέσχες φιλίας που προωθούν τη συντροφικότητα και την κοινωνικοποίηση,

– η παροχή κινήτρων για τη διαβίωση των ηλικιωμένων στο οικογενειακό τους περιβάλλον

-και η ενίσχυση του θεσμού της κατ’ οίκον φροντίδας.

Όλα τα παραπάνω κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, σύμφωνα με τον καθηγητή.

«Πάντως, τονίζουμε ότι σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει σαν κοινωνία να κλείνουμε τα μάτια και να αδιαφορούμε μπροστά σε οποιαδήποτε μορφή κακοποίησης των ηλικιωμένων συνανθρώπων μας» μας αναφέρει ο καθηγητής χειρουργικής τονίζοντας ότι είναι καθήκον όλων μας να προστατεύουμε την αξιοπρέπεια και την ευζωία των γονιών και των παππούδων μας, στους οποίους οφείλουμε τόσα πολλά ως άτομα και ως κοινωνικό σύνολο.

Το «συνοδευτικό» που ρυθμίζει το σάκχαρο και μειώνει τη χοληστερόλη

ΕΟΦ: Σε έλλειψη 234 φάρμακα από τα ράφια των φαρμακείων… παρά την αύξηση των τιμών

Covid-19: Αυξημένος κίνδυνος για εγκεφαλικά, εμφράγματα και θανάτους ακόμα και τρία χρόνια μετά τη νόσηση