Η φετινή βράβευση με το Νόμπελ Χημείας του 2024 στους Demis Hassabis, John Jumper και David Baker αποτελεί μια σημαντική στροφή στην επιστήμη, αναγνωρίζοντας την επαναστατική χρήση της μηχανικής μάθησης και της AI για την πρόβλεψη και τον σχεδιασμό τριών διαστάσεων των πρωτεϊνών. Αυτό το επίτευγμα δεν προήλθε από κάποιο ακαδημαϊκό ίδρυμα, αλλά από την DeepMind, μια εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης που εξαγοράστηκε από τη Google το 2014, σημειώνοντας μια ασυνήθιστη αλλά εντυπωσιακή διάκριση για την ερευνητική κοινότητα.
Η κατανόηση της δομής των πρωτεϊνών είναι κρίσιμη, καθώς η μορφή τους καθορίζει τη λειτουργία τους. Οι πρωτεΐνες αποτελούν τις μοριακές μηχανές της ζωής και εμπλέκονται σε πλήθος λειτουργιών, από τους μύες και τα ένζυμα μέχρι τις ορμόνες και τον ιστό. Ειδικότερα, η αναγνώριση της τρισδιάστατης δομής μιας πρωτεΐνης μπορεί να αποκαλύψει πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί, κάτι που είναι καίριο για την ανάπτυξη φαρμάκων.
Η αναγνώριση της σημασίας της μηχανικής μάθησης στην επιστήμη δεν είναι τυχαία. Επιστήμονες βραβεύτηκαν με Νόμπελ Χημείας για την ικανότητά τους να χρησιμοποιούν τεχνολογίες AI για να κατανοήσουν ένα από τα πιο περίπλοκα μυστήρια της βιολογίας: την αναδίπλωση των πρωτεϊνών. Η ιστορία της έρευνας ξεκινάει με τον Christian Anfinsen, ο οποίος, το 1972, απέδειξε ότι η αλληλουχία αμινοξέων μιας πρωτεΐνης καθορίζει τη μορφή της. Όταν μια πρωτεΐνη δεν αναδιπλώνεται σωστά, μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές ασθένειες, όπως η νόσος Alzheimer ή ο διαβήτης.
Η DeepMind της Google ανακοίνωσε τον αντίπαλο του ChatGPT, το chatbot Sparrow
Μέχρι το 2016, η DeepMind, υπό την ηγεσία του Jumper, άρχισε να ασχολείται με το πρόβλημα της αναδίπλωσης των πρωτεϊνών μέσω του project AlphaFold. Χρησιμοποιώντας πειραματικά μια εκτενή βάση δεδομένων καθορισμένων δομών πρωτεϊνών, η ομάδα ανέπτυξε το AlphaFold2, AI που μπορεί να προβλέπει με εκπληκτική ακρίβεια τη δομή πρωτεϊνών από τις αλληλουχίες αμινοξέων τους.
Αυτό το επίτευγμα οδήγησε στην εκτίμηση της τρισδιάστατης δομής περισσότερων από 200 εκατομμυρίων πρωτεϊνών, παρέχοντας έναν τεράστιο πόρο για την επιστημονική κοινότητα και επιταχύνοντας την έρευνα στη βιολογία και την ιατρική. Το 2024, η DeepMind παρουσίασε το AlphaFold3, το οποίο εκτός από την πρόβλεψη δομών, εντοπίζει και πιθανά σημεία σύνδεσης για μικρά μόρια, διευκολύνοντας έτσι τον σχεδιασμό φαρμάκων.
Η έρευνα που βραβεύτηκε με το Νόμπελ Χημείας δείχνει πώς η AI και η μηχανική μάθηση γίνονται αναπόσπαστο κομμάτι της βιολογίας και της ιατρικής. Οι πρόοδοι που επιτεύχθηκαν από τους Hassabis, Jumper και Baker όχι μόνο ανοίγουν νέους δρόμους στην ανακάλυψη φαρμάκων και την εξατομικευμένη ιατρική αλλά και βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα την χημεία της ζωής.
