Κίνδυνος στο τραπέζι: Προσοχή στη λιστέρια

Τρόφιμα: Σε πέντε ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, πωλείται σολομός στον οποίο ανιχνεύθηκε λιστέρια.

Σοβαρό κίνδυνο στη δημόσια υγεία μπορεί να προκαλέσει η κατανάλωση καπνιστού σολομού, ο οποίος πωλείται στα σούπερ μάρκετ πέντε χωρών, ανάμεσα τους και η Ελλάδα. Τα παραπάνω έκανε γνωστά το Ευρωπαϊκό Σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των χωρών της ΕΕ για επικίνδυνα τρόφιμα (RASFF).

Ο σολομός διανέμεται από την Ιρλανδία και είναι μολυσμένος με το βακτήριο Listeria monocytogenes που μπορεί να προκαλέσει από σοβαρή μέχρι θανατηφόρα τροφική δηλητηρίαση.

Συγκεκριμένα, ο καπνιστός σολομός στον οποίο εντοπίστηκε το επικίνδυνο βακτήριο διανέμεται σε Αυστρία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιρλανδία και Ιταλία.

Μέχρι στιγμής, μέτρα για το συγκεκριμένο προϊόν έχουν λάβει η Ιταλία και η Γαλλία, ενώ ο ΕΦΕΤ στην Ελλάδα δεν έχει εκδώσει κάποια ανακοίνωση.

Συγκεκριμένα, την Παρασκευή η Γαλλία ανακάλεσε από την αγορά δύο είδη σολομού που έχουν μολυνθεί με λιστέρια, μάρκας GUYADER που πωλείται και στην Ελλάδα.

Το Ευρωπαϊκό Σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών για επικίνδυνα τρόφιμα (RASFF) προς το παρόν δεν αναφέρει την μάρκα ή την προέλευση του προϊόντος, καθώς διενεργείται έλεγχος από την εταιρεία.

Νέος συναγερμός για τρόφιμα

Νέα έρευνα με στόχο τον εντοπισμό των τροφίμων που περιέχουν υψηλότερα επίπεδα PFAS διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που τρώνε περισσότερο λευκό ρύζι, καφέ, αυγά και θαλασσινά παρουσιάζουν υψηλότερη συγκέντρωση τοξικών χημικών ουσιών στο πλάσμα και το μητρικό γάλα.

Η μελέτη έλεγξε δείγματα από 3.000 εγκύους και είναι από τις πρώτες έρευνες που δείχνουν ότι ο καφές και το λευκό ρύζι μπορεί να είναι περισσότερο «μολυσμένα» από άλλα τρόφιμα. Εντόπισε επίσης συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος και των επιπέδων PFOS, μιας από τις πιο κοινές και επικίνδυνες ενώσεις PFAS.

Οι συγγραφείς δήλωσαν ότι τα ευρήματα αναδεικνύουν την πανταχού παρούσα παρουσία των χημικών ουσιών και τους πολλούς τρόπους με τους οποίους μπορούν να καταλήξουν στην αλυσίδα τροφίμων.

«Τα αποτελέσματα δείχνουν σίγουρα την ανάγκη για ορθές πρακτικές διαχείρισης του περιβάλλοντος», σημειώνει στον Guardian η Megan Romano, ερευνήτρια στο Dartmouth και επικεφαλής της συγγραφικής ομάδας της μελέτης. «Πλέον βρισκόμαστε σε μια κατάσταση στην οποία τα χημικά βρίσκονται παντού και θα παραμείνουν, ακόμη και αν κάνουμε επιθετικές ενέργειες αποκατάστασης».

Τα PFAS είναι μια κατηγορία περίπου 16.000 ενώσεων που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή προϊόντων που «αντιστέκονται» στο νερό, τους λεκέδες και τη θερμότητα. Ονομάζονται «παντοτινά χημικά» επειδή δεν διασπώνται φυσικά και έχει διαπιστωθεί ότι συσσωρεύονται στον ανθρώπινο οργανισμό.

Οι υπερφθοριωμένες αλκυλιωμένες ουσίες συνδέονται με καρκίνο, γενετικές ανωμαλίες, ηπατικές παθήσεις, παθήσεις του θυρεοειδούς, μείωση του αριθμού των σπερματοζωαρίων και μια σειρά άλλων σοβαρών προβλημάτων υγείας.

Τα PFAS μπορούν να μολύνουν τα τρόφιμα μέσω διαφόρων οδών. Σε ο,τι αφορά το ρύζι, οι ερευνητές εκτιμούν πως η επιμόλυνση γίνεται από το έδαφος ή το νερό, ενώ τα αυγά είναι συνήθως από οικόσιτα κοτόπουλα, που τρέφονται συχνότερα με υπολείμματα φαγητού. Η ιλύς των λυμάτων (λάσπη) η οποία χρησιμοποιείται ως φθηνή εναλλακτική λύση για το λίπασμα μπορεί επίσης να μολύνει το έδαφος από το οποίο τρέφονται τα κοτόπουλα, ενώ έχει ήδη βρεθεί ότι μολύνει το βόειο κρέας. Οι χημικές ουσίες θα μπορούσαν επίσης να βρίσκονται στην τροφή των πτηνών.

Στον καφέ οι ερευνητές εκτιμούν πως η επιμόλυνση μπορεί να προκύπτει από τους κόκκους ή το νερό που χρησιμοποιείται για την παρασκευή του. Προηγούμενες έρευνες έχουν επίσης διαπιστώσει ότι τα φίλτρα καφέ έχουν υποστεί επεξεργασία με PFAS, ενώ τα χάρτινα ποτήρια ή άλλες συσκευασίες τροφίμων περιέχουν επίσης τέτοιες χημικές ουσίες.

Τα θαλασσινά, τέλος, έχουν βρεθεί τακτικά μολυσμένα με PFAS, εξαιτίας της ρύπανση των υδάτων.

Τρόφιμα: Τα τρία ψάρια που πρέπει να σταματήσετε να τρώτε άμεσα

Οι γιατροί συνιστούν την κατανάλωση ψαριών λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς τους σε υγιή λιπαρά και πρωτεΐνες.

Σε αντίθεση με το κόκκινο κρέας, που συνιστάται όλο και λιγότερο λόγω των σχετικών ασθενειών, το ψάρι είναι ένα από τα τρόφιμα που οι γιατροί προτείνουν να αυξηθούν στη διατροφή.

Σύμφωνα με το Ίδρυμα Ισπανικής Καρδιολογίας (FEC), «Το ψάρι περιέχει 18-20% υψηλής βιολογικής αξίας πρωτεΐνες, είναι εξαιρετική πηγή βιταμινών της ομάδας Β, καθώς και λιποδιαλυτών βιταμινών Α και Δ. Είναι επίσης πλούσιο σε ιώδιο, φώσφορο, κάλιο, μαγνήσιο και ασβέστιο (αν καταναλωθεί με τα κόκαλα) και έχει χαμηλή περιεκτικότητα σε συνδετικό ιστό, γεγονός που καθιστά την πέψη του ευκολότερη».

Παρόλα αυτά, πολλοί Ισπανοί δεν καταναλώνουν τη συνιστώμενη ποσότητα ψαριού την εβδομάδα (τρεις με τέσσερις μερίδες).

Επιπλέον, πολλοί καταναλωτές επιλέγουν ψάρια που δεν είναι τα πιο υγιεινά, όπως ο καπνιστός σολομός, τα καβουροπόδαρα ή τα ψαρομπαστούνια. Αυτά τα προϊόντα, αν και δημοφιλή, μπορεί να είναι επιβλαβή για την υγεία.

Μαζί με αυτά, υπάρχουν και άλλα ψάρια που οι γιατροί συμβουλεύουν να αποφεύγονται.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, το καλύτερο είναι να επιλέγουμε ψάρια τοπικής προέλευσης και να γνωρίζουμε την προέλευσή τους, επιλέγοντας αυτά με την υψηλότερη διατροφική αξία. Αντίθετα, πρέπει να αποφεύγουμε ψάρια με χαμηλή θρεπτική αξία ή που προέρχονται από μολυσμένα νερά. Αυτά είναι μερικά παραδείγματα:

Η τιλάπια

Η τιλάπια είναι ένα φθηνό ψάρι με χαμηλή θρεπτική αξία, παρέχοντας μόνο 130 θερμίδες ανά 100 γραμμάρια. Είναι ένα από τα ψάρια γλυκού νερού με τη χαμηλότερη θρεπτική αξία. Συνήθως προέρχεται από την Κίνα, όπου εκτρέφεται σε μεγάλες ιχθυοκαλλιέργειες για να καλύψει τη μεγάλη ζήτηση. Μπορεί να αντικατασταθεί από τον μπακαλιάρο, ο οποίος έχει μεγαλύτερη θρεπτική αξία.

Η πάνγκα

Η πάνγκα, που προέρχεται από την Ασία, απέκτησε κακή φήμη μετά την απόσυρσή της από τα σούπερ μάρκετ Carrefour το 2017. Το 90% της πάνγκας προέρχεται από τον ποταμό Μεκόνγκ στη νοτιοανατολική Ασία, ένα από τα πιο μολυσμένα νερά στον κόσμο. Η πάνγκα έχει λιγότερη πρωτεΐνη και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα σε σύγκριση με άλλα ψάρια όπως ο μπακαλιάρος.

Η πέρκα

Η πέρκα, ένα αφρικανικό ψάρι που καταναλώνεται συχνά με παναρισμένα και μαγειρεμένα πιάτα, συνιστάται να αποφεύγεται. Η Οργάνωση Καταναλωτών και Χρηστών (OCU) συνιστά από το 2017 να αποφεύγεται η κατανάλωση πέρκας από τη λίμνη Βικτόρια στην Αφρική, καθώς βρέθηκαν υπολείμματα φυτοφαρμάκων και ίχνη υδραργύρου στα φιλέτα της, αν και ήταν εντός νόμιμων ορίων.

Τρόφιμα: Έκτακτη ανακοίνωση από τον ΠΟΥ

Πολλές φορές έχουμε ακούσει για υπερτροφές που θωρακίζουν την υγεία μας ωστόσο έχουν πολύ διαφορετικά αποτελέσματα.

Ορισμένα τρόφιμα – συμπεριλαμβανομένου του επεξεργασμένου κρέατος, του αλκοόλ και των τηγανητών τροφών – περιέχουν καρκινογόνες ουσίες (π.χ. νιτροζαμίνες) ενώ η κατανάλωση άλλων συνδέεται με αυξημένη πιθανότητα παχυσαρκίας ή άλλων παραγόντων που θεωρείται πως αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.

Ως γνωστόν, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) χαρακτηρίζει το κόκκινο κρέας ως «πιθανώς καρκινογόνο» για τον άνθρωπο.

Στο κόκκινο κρέας περιλαμβάνεται το μοσχάρι, το χοιρινό, το αρνί, το μοσχάρι και το κατσίκι.

Οι ειδικοί έχουν βρει ισχυρές ενδείξεις για τη σχέση μεταξύ του καρκίνου του παχέος εντέρου και της κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων κόκκινου κρέατος.

Τα στοιχεία δείχνουν επίσης ότι υπάρχει συσχέτιση με τον καρκίνο του παγκρέατος και του προστάτη.

Λόγω αυτού του κινδύνου, το Διεθνές Παγκόσμιο Ταμείο Έρευνας για τον Καρκίνο συνιστά τον περιορισμό της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος σε τρεις μερίδες την εβδομάδα, με συνολικό μαγειρεμένο βάρος έως 500 γραμμάρια.

Η δεύτερη ομάδα τροφίμων που συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου είναι το επεξεργασμένο κρέας – κρέας που έχουν συντηρήσει οι παραγωγοί με κάπνισμα, ωρίμανση ή αλάτι.

Ενδεικτικά πρόκειται για τροφές όπως λουκάνικα, σαλάμι, μπέικον, ζαμπόν.

Η διαδικασία παρασκευής αυτών των κρεάτων περιλαμβάνει νιτροζαμίνες, οι οποίες έχουν χαρακτηριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως «γνωστή καρκινογόνα ουσία» και μάλιστα της ομάδας 1 – στην ίδια ομάδα κατατάσσεται το κάπνισμα και ο αμίαντος.

Ο ΠΟΥ αναφέρει ότι υπάρχουν «πειστικές αποδείξεις» ότι το επεξερασμένο κρέας προκαλεί καρκίνο. Σύμφωνα με ανασκόπηση του 2019 η κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για καρκίνο του παχέος εντέρου, ενώ οι ειδικοί το συνδέουν επίσης με τον καρκίνο του στομάχου και του μαστού.

Τρίτη κατηγορία είναι τα επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως τα μπισκότα και τα πατατάκια, τα δημητριακά με ζάχαρη, τα αναψυκτικά, ορισμένα αλειφόμενα προϊόντα όπως η μαργαρίνη και το τυρί, καθώς και άλλα γλυκά, σοκολάτες, αλλά και προϊόντα fast food (πίτσα, μπέργκερ κ.τ.λ.).

Αυτό που εγείρει το κίνδυνο με τα επεξεργασμένα τρόφιμα είναι πως τροποποιούνται με χημικά για να γίνουν πιο γευστικά και να αποκτήσουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής.

Τέτοιες ουσίες είναι τα ενισχυτικά γεύσης, οι χρωστικές, οι γαλακτοματοποιητές κ.ά.

Επιπλέον, οι επεξεργασμένες τροφές συχνά διαθέτουν μεγάλες ποσότητες αλατιού, ζάχαρης και λιπαρών. Είναι, δε, συνήθως χαμηλές σε φυτικές ίνες, βιταμίνες και μέταλλα, με αποτέλεσμα να αυξάνουν πολύ την πιθανότητα της παχυσαρκίας στα άτομα που τις καταναλώνουν συχνά.

Εκτός, λοιπόν, από τις καρκινογόνες ουσίες που περιέχουν, τα επεξεργασμένα τρόφιμα αυξάνουν το ρίσκο του καρκίνου έμμεσα, καθώς η παχυσαρκία αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση του καρκίνου.

Το αλκοόλ έχει ανακηρυχθεί ως καρκινογόνος ουσία 1ης κατηγορίας, πράγμα που σημαίνει πως υπάρχουν επαρκή δεδομένα ώστε η επιστημονική κοινότητα να είναι βέβαιη για την καρκινογόνο δράση του.

Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα ευρήματα, ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου αυξάνεται ανάλογα με το μέγεθος της κατανάλωσης. Όσο μεγαλύτερες λοιπόν είναι οι ποσότητες αλκοόλ που καταναλώνετε, τόσο υψηλότερος και ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου.

Οι τύποι καρκίνου που συνδέονται με την υψηλή κατανάλωση αλκοόλ είναι ο καρκίνος του φάρυγγα, του οισοφάγου, του στήθους, του ήπατος, του παχέος εντέρου και του πρωκτού.

Τελευταίες αλλά εξίσουν «επικίνδυνες» είναι και οι τροφές που είναι πλούσιες σε επεξεργασμένη ζάχαρη και απλούς υδατάνθρακες (γλυκά, λευκό ψωμί ή ζυμαρικά, σακχαρούχα αναψυκτικά κ.ά.).

Οι ουσίες αυτές μπορούν έμμεσα να αυξήσουν το ρίσκο εμφάνισης καρκίνου, καθώς η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας ζάχαρης μπορεί να οδηγήσει σε παχυσαρκία, διαβήτη τύπου 2 και χρόνια φλεγμονή, παράγοντες που αυξάνουν σημαντικά την πιθανότητα καρκίνου.

Μάλιστα, μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι τα άτομα που έχουν διαβήτη τύπου 2 είναι πιθανότερο να διαγνωστούν με καρκίνο στο στήθος, την ουροδόχο κύστη, το παχύ έντερο και τις ωοθήκες.