Οι προσδοκίες μας μπορούν να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο που βιώνουμε τον κόσμο. Τα πιο γνωστά παραδείγματα αυτού είναι τα αποτελέσματα εικονικού φαρμάκου και nocebo – όπου αναμένουμε ότι μια θεραπεία θα έχει ή δεν θα έχει αποτέλεσμα, αντίστοιχα. Αυτά τα αποτελέσματα μπορεί να έχουν δραματικό αντίκτυπο στην αποτελεσματικότητα της θεραπείας.
Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί άλλοι τρόποι με τους οποίους οι προσδοκίες μας μπορούν να καθορίσουν τις εμπειρίες μας. Για παράδειγμα, οι προσδοκίες που έχουμε σχετικά με τη γεύση του φαγητού – και το αν θα μας αρέσει αυτή η γεύση – καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό πόσο θα απολαύσουμε την κατανάλωση του.
[Related: Scientists reexamine dopamine’s role in the placebo effect]
ΕΝΑ νέα μελέτηπου δημοσιεύτηκε στις 8 Οκτωβρίου στο PLoS Biologyεξετάζει ακριβώς αυτό. Η μελέτη επικεντρώθηκε στην εμπειρία της κατανάλωσης πικάντικου φαγητού και εξέτασε δύο διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους οι προσδοκίες επηρεάζουν αυτή την εμπειρία: το «αισθητηριακό συστατικό» (δηλαδή πόσο πικάντικο βρήκαν το φαγητό οι συμμετέχοντες) και το «ηδονικό συστατικό» (δηλ. πόσο απόλαυσα την πικάντικη γεύση.)
Όπως εξηγεί ο συν-συγγραφέας Yi Luo Λαϊκή Επιστήμηκαθώς και επιτρέποντας στους ερευνητές να απομονώσουν τις επιμέρους επιδράσεις των δύο συστατικών, η μελέτη έδωσε επίσης τη δυνατότητα να εξετάσουμε πώς αλληλεπιδρούν τα δύο:[Being] ικανός να διαχωρίσει το αισθητήριο συστατικό (προσδοκία έντασης πικάντικου) από το ηδονικό στοιχείο (προσδοκία απόλαυσης) των προσδοκιών σχετικά με την πικάντικη σάλτσα… μας επέτρεψε να εξετάσουμε πώς αυτές οι δύο πτυχές αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν τις υποκειμενικές εμπειρίες και τις νευρικές αποκρίσεις».
Τα αποτελέσματα της μελέτης υποδηλώνουν ότι υπάρχουν θεμελιώδεις διαφορές στο πώς –και πού– ο εγκέφαλος ανταποκρίνεται σε θετικές και αρνητικές προσδοκίες. Αφελώς, θα περίμενε κανείς ότι και στις δύο περιπτώσεις, η απόκριση θα περιοριζόταν στο μέρος του εγκεφάλου που ασχολείται με τη γεύση, αλλά η πραγματική κατάσταση είναι πολύ πιο περίπλοκη. Εάν οι προσδοκίες είναι θετικές, ενεργοποιούνται πολύ διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου από ό,τι αν οι προσδοκίες είναι αρνητικές.
«Αυτό είναι ένα πραγματικά σημαντικό σημείο», τονίζει ο Kenneth Kishida, συνάδελφος του Luo και ένας από τους συν-συγγραφείς της εφημερίδας. «Όταν οι συμμετέχοντες [are] περιμένοντας κάτι θετικό, ο εγκέφαλός τους φαίνεται να πηγαίνει σε μια κατάσταση όπου μπορεί να ενσωματώσει και να ενσωματώσει πληροφορίες… Αντίθετα, όταν [participants] περιμένουν μια αρνητική εμπειρία, ο εγκέφαλός τους φαίνεται να περνά σε προστατευτική κατάσταση [that] εστιάζει πραγματικά στην επεξεργασία του πόσο επώδυνη είναι η διέγερση (και όχι πολύ άλλο)».
Η ενοποιητική κατάσταση περιλαμβάνει εγκεφαλικές λειτουργίες υψηλότερου επιπέδουαντανακλώντας το γεγονός ότι, όπως εξηγεί ο Kishida, «η κατάσταση ενσωμάτωσης θα ήταν πιο ευνοϊκή για τη μάθηση, την ανάπτυξη και ίσως την εξερεύνηση—[which] θα ήταν πραγματικά χρήσιμο για … τη διεύρυνση των πεποιθήσεων και των στάσεων σχετικά με τα γεγονότα που τελικά εξελίσσονται». Η αρνητική αντίδραση, αντίθετα, εμφανίζεται σε χαμηλότερο επίπεδο, όπου το ένστικτο και η αντιδραστικότητα παίζουν σημαντικότερο ρόλο από τη γνώση. «Οι χαμηλού επιπέδου παθητικές και συναισθηματικές καταστάσεις [are] πιο αντιδραστικό», λέει ο Kishida, «και ίσως πιο γρήγορα στο να εκτελεί αντανακλαστικά αμυντικές συμπεριφορές που είχαν μάθει στο παρελθόν».
Οι λόγοι για αυτές τις βαθιές διαφορές παραμένουν αντικείμενο ενεργούς έρευνας. Ο Luo εικάζει ότι μπορεί να είναι το αποτέλεσμα βαθιάς εξελικτικής προσαρμογής: «Οι θετικές προσδοκίες μπορεί να προάγουν την εξερεύνηση και την αναζήτηση ανταμοιβής, ενώ οι αρνητικές προσδοκίες μπορεί να προκαλέσουν αμυντικές/αποφυγές αντιδράσεις». Ωστόσο, προειδοποιεί, «χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να κατανοηθούν πλήρως οι λόγοι αυτών των διαφορών».
Υπάρχει επίσης το ερώτημα ακριβώς πως τα δύο συστατικά αλληλεπιδρούν. Αλλάζει η ηδονική συνιστώσα της προσδοκίας τις πληροφορίες που αποστέλλονται ως αισθητήριο συστατικό ή ακριβώς πώς ο εγκέφαλος ερμηνεύει αυτές τις πληροφορίες; Αλλάζει η προσδοκία ότι θα σας αρέσει η γεύση κάποιου πράγματος αυτό που λένε οι αισθήσεις σας στον εγκέφαλο για αυτήν τη γεύση ή απλώς ο εγκέφαλος ερμηνεύει αυτές τις πληροφορίες διαφορετικά σε κάποιον που του αρέσει αυτή η γεύση και σε κάποιον που δεν του αρέσει;
Ο Luo λέει ότι με βάση τα στοιχεία αυτής της έρευνας, η απάντηση είναι η τελευταία: «Η αισθητηριακή είσοδος παρέμεινε σταθερή – η καψαϊκίνη στην καυτή σάλτσα ενεργοποίησε τους ίδιους υποδοχείς ανεξάρτητα από την προσδοκία – αλλά οι προσδοκίες των συμμετεχόντων άλλαξαν την υποκειμενική τους εμπειρία από αυτήν την είσοδο. Αυτό υποδηλώνει ότι οι προσδοκίες διαμορφώνουν την απόκριση του εγκεφάλου στην αισθητηριακή είσοδο αντί να αλλάζουν το ίδιο το περιφερειακό αισθητήριο σήμα».
Τα αποτελέσματα του εικονικού φαρμάκου και του nocebo αποτελούν αντικείμενο πολλών συνεχών ερευνών, για τον απλούστατο λόγο ότι, όπως λέει ο Kishida, «Η νευροβιολογία των επιδράσεων εικονικού φαρμάκου και nocebo ήταν πραγματικά δύσκολο να διερευνηθεί». Λέει ότι αυτή η μελέτη, με την έμφαση στο πώς εκδηλώνεται η προσδοκία στον εγκέφαλο, «παρέχει μια νέα προσέγγιση για τη μελέτη των υποκείμενων μηχανισμών με πιο γενικευμένο τρόπο».
Αυτό θα μπορούσε να έχει χρησιμότητα πολύ πέρα από το ερώτημα πώς βιώνουμε τα πικάντικα τρόφιμα. Παρά την τάση μας να αναφερόμαστε στο «φαινόμενο εικονικό φάρμακο» ως μοναδικό φαινόμενο, η καλύτερη ερμηνεία είναι ότι υπάρχει οικογένεια τέτοιων επιπτώσεων— όλα σχετίζονται σε κάποιο βαθμό, αλλά και το καθένα διαφορετικό ως προς τη λειτουργία του. Ο Luo λέει ότι τελικά, τα φαινόμενα που βασίζονται στην προσδοκία που εξετάστηκαν σε αυτή τη μελέτη «θα μπορούσαν να είναι ανάλογα με ένα φαινόμενο placebo/nocebo που βασίζεται σε τρόφιμα».
Αναλύοντας αυτό το σημείο, ο Luo επισημαίνει, «Τα αποτελέσματα της προσδοκίας μας που σχετίζονται με την τροφή μοιράζονται ορισμένους νευροβιολογικούς μηχανισμούς με την αναλγησία εικονικού φλοιού, όπως η εμπλοκή του προμετωπιαίου φλοιού και του πρόσθιου φλοιού. Ωστόσο, υπάρχουν επίσης διαφορές — για παράδειγμα, τα αποτελέσματά μας περιλαμβάνουν περιοχές επεξεργασίας γεύσης και ανταμοιβής. Συνολικά, τα φαινόμενα προσδοκίας πιθανότατα βασίζονται σε ορισμένα κοινά νευρωνικά θεμέλια, ενώ ταυτόχρονα εμπλέκονται και σε διαδικασίες ειδικές για τον τομέα».
Η καλύτερη κατανόηση σε αυτό το σημείο είναι ότι όλες αυτές οι επιδράσεις μοιράζονται κάποιο είδος κοινής νευρολογικής βάσης. Ωστόσο, η έκταση αυτής της κοινής βάσης, μαζί με το πού τελειώνει και τις εκδηλώσεις μεμονωμένων επιδράσεων εικονικού φαρμάκου/νοσεμπό, παραμένουν επίσης ανοιχτά ερωτήματα. Ο Kishida λέει, «Υποψιάζομαι ότι στον πυρήνα ερευνούμε πολύ παρόμοια φαινόμενα [to those researching medication-related placebo effects]. Απαιτείται περισσότερη δουλειά για να ελεγχθεί αυτή η υπόθεση, [and] αυτό το πείραμα σχεδιάστηκε για να αρχίσει να ακολουθεί αυτόν τον δρόμο».
VIA: popsci.com
